ید  Iodine

مقدمه: ید یک عنصر شیمیایی است. دارای نماد I و عدد اتمی 53 است. سنگین ترین هالوژن پایدار، در شرایط استاندارد به صورت جامد نیمه براق و غیرفلزی وجود دارد. این عنصر کمترین فراوانی را در بین هالوژن های پایدار دارد و شصت و یکمین عنصر فراوان است. به عنوان سنگین ترین ماده مغذی معدنی ضروری شناخته میشود و برای سنتز هورمون های تیروئید مورد نیاز است.

فرمول شیمیایی: I₂

خواص ظاهری: ید در شرایط استاندارد دما و فشار عنصری جامد و درخشان به رنگ آبی- بنفش مایل به سیاه است؛ که در دمای جوش 184.3 درجه سلسیوس به گازی بنفش رنگ و بدبو و بسیار سمی تبدیل میشود.

میزان محلولیت در حلال های مختلف

خصوصیات فیزیکی و شیمیایی:

·       نقطه ذوب: 113.7

·       نقطه جوش: 184.3

·       وزن مولکولی: 126.90447

·       دانسیته: 4.933

·       Flash point: Not applicable

·       ویسکوزیته: 2.27 mPa.s 116°C

موارد مصرف و مقدار مصرف( در داروسازی و آرایشی بهداشتی و صنایع غذایی): از دید خوراکی، مقدار بسیار کم ید برای موجودات زنده لازم است؛ زیرا هورمون‌های تیروئید (تیروکسین و تری‌یدوتیرونین) حاوی اتم‌های ید است که مسئول متابولیسم بدن هستند. همچنین ید مهم‌ترین عنصر برای رشد مغز انسان است. تمام بزرگسالان به ۱۵۰ میکروگرم ید در روز نیاز دارند. کمبود ید باعث آسیب‌های مغزی به خصوص در جنین می‌شود. اگر زنان در دوران بارداری به حد کافی ید دریافت نکنند بچه‌های آن‌ها با اختلال یادگیری یا تیروئید مادرزادی به دنیا می‌آیند. این اختلال با نام کرتینیسم شناخته می‌شود. کمبود ید یکی از اصلی‌ترین عوامل مؤثر بر ضریب هوشی کودکان و ناتوانی‌های یادگیری و خواندن در جهان است.

در صنایع غذایی از ید به عنوان ضدعفونی کننده برای از بین بردن باکتری‌های مضر مانند سالمونلا و ایکولای استفاده می‌شود. همچنین برای کنترل رشد میکروارگانیسم‌ها در محصولات غذایی مانند پنیر، شیر و ماست، نگهدارنده در فرآوری گوشت برای جلوگیری از فساد و افزایش ماندگاری، تصفیه ی آب و ... استفاده میشود.

سمیت و عوارض: یون یدید (^-I) بسیار سمی است اما سمیت آن از ید عنصری کم تر است. ورود بیش از اندازه مورد نیاز روزانه آن به بدن باعث بیماری یدیسم می‌شود که علائم آن اضطراب شدید، تپش قلب و تعریق زیاد و کاهش غیرعادی و شدید وزن است. ید به حالت آزاد بسیار سمّی و تماس مستقیم آن با پوست بدن بسیار خطرناک است زیرا باعث آسیب‌ها و سوختگی‌های شیمیایی می‌شود. ید به حالات جامد یا بخار شدیداً سمی و خطرناک می‌باشد تنفس بخارهای بنفش رنگ و سمی ید در مقادیر کم در طولانی مدت می‌تواند برای غده تیروئید خطرناک و سرطان‌زا باشد.

نکات مهم در حین کار  و مصرف این ماده: هنگام کار با عنصر ید حتماً از دستکش محافظ استفاده کنید و آزمایش با آن مخصوصاً در زمان تصعید شدن حتماً زیر هودهای با تهویه بالای آزمایشگاهی انجام دهید. هنگام کار با ید باید بسیار احتیاط کرد. همچنین بخار ید باعث آسیب به چشم و غشاء مخاطی می‌شود.

شرایط نگهداری: با مواد قابل اشتعال تماس نداشته باشد زیرا خودش قابل احتراق نیست اما احتراق سایر مواد را افزایش می دهد. بسیاری از واکنش ها ممکن است باعث آتش سوزی یا انفجار شود. در آتش سوزی، گاز های تحریک کننده یا سمی متصاعد می کند.